Op donderdag 3 april 2025 kwamen professionals uit de spoorgoederensector samen in de Kunsthal Rotterdam voor het Spoorcongres 2025, met als thema The Art of Rail Freight. Zoals dagvoorzitter Wietze Smid treffend inleidde: “Kunst en spoor hebben veel met elkaar gemeen. Beide vormen ze verbinding, beide vertellen verhalen, en beide vragen om visie, vakmanschap en de moed om buiten de gebaande paden te denken.”

Susanne Dirksen, bestuursvoorzitter, sprak in haar opening over de voortdurende dynamiek binnen de sector. “De spoorsector is volop in beweging, of het nu gaat om verduurzaming, digitalisering, capaciteit, grensoverschrijdende samenwerking of het aantrekken van nieuw talent — de sector staat voor zowel grote uitdagingen als kansen.” Ze benadrukte dat, net als in de kunst, we voortdurend op zoek moeten naar nieuwe vormen, technieken en verbindingen. De kracht van het congres lag in de ontmoeting van mensen uit alle hoeken van de sector: vervoerders, operators, logistiek dienstverleners, havens, terminals, infrabeheerders, leveranciers, verladers en studenten, die samen nadachten over de toekomst van spoor.

Voor het Spoorcongres vroegen we Marten van der Velde – Director Strategy & Innovation bij Portbase – om de actuele kansen en knelpunten in het spoorgoederenvervoer te verbeelden in een prikkelende cartoon. In zijn vrije tijd maakt hij scherpe, verhalende illustraties met een knipoog. Opvallend detail: op dezelfde dag als het Spoorcongres vond in Den Haag het Kamerdebat over spoorgoederenvervoer plaats. De cartoon wordt binnenkort aangeboden aan staatssecretaris Chris Jansen (Infrastructuur en Waterstaat) – als visuele vertaling van de gezamenlijke ambities van de sector.

Geopolitieke verschuivingen en de impact op havens en infrastructuur

Hoe blijft de sector wendbaar en toekomstbestendig in een wereld die snel verandert? Die vraag stond centraal in de paneldiscussie met Marieke Schöningh (COO ProRail) en Berte Simons (COO Port of Rotterdam). Schöningh gaf aan dat de geopolitieke situatie de druk op het spoornetwerk vergroot, maar tegelijkertijd kansen biedt voor verdere ontwikkeling. “Veel van wat we nu realiseren voor militair en defensievervoer – zoals het verlengen van wacht- en opstelsporen tot 740 meter – is óók gunstig voor het spoorgoederenvervoer. En dat is goed. Maar het vraagt wel om gerichte investeringen in het spoor,” aldus Schöningh. Ze riep op om die investeringen niet alleen als technische ingrepen te zien, maar als een strategische keuze om de economische en geopolitieke positie van Nederland binnen Europa te versterken. Ook Berte Simons onderstreepte het belang van betrouwbaarheid en continuïteit. “Voor de haven is betrouwbaarheid cruciaal. Onze bedrijven rekenen op stabiele logistiek. Dat vraagt om structurele investeringen in infrastructuur – en om een plek voor het spoor op de rijksbegroting.” ProRail en het Havenbedrijf trekken hierbij samen op met de Logistieke Alliantie en het Platform Spoorgoederenvervoer en Leefomgeving. Zij roepen het ministerie op om het belang van het spoor structureel te verankeren in beleid én budget – met het oog op de lange termijn.

Verladerspanel: Geopolitieke spanningen en de impact op logistieke ketens

Tijdens het congres deelden drie toonaangevende verladers hun ervaringen met de impact van geopolitieke spanningen op hun logistieke processen.

Pim Bastiaanse, Rail Manager bij DOW, benadrukte tijdens het congres de cruciale rol van het spoor binnen de supply chain van het chemiebedrijf. “Onze productiesites in Europa zijn uitsluitend per spoor ontsloten. En veel van onze producten zijn simpelweg niet geschikt voor wegvervoer.” Voor DOW is spoor dus niet een van de opties – het is dé logistieke levensader. Juist daarom pleit Bastiaanse voor meer Europese afstemming. Hij wijst op de versnipperde wet- en regelgeving binnen de EU, die grensoverschrijdend spoorvervoer onnodig complex maakt. “We hebben een geharmoniseerde, gestandaardiseerde aanpak nodig. Dat maakt het spoor stabieler én aantrekkelijker voor bedrijven in heel Europa.” Volgens Bastiaanse ligt hier een duidelijke opdracht voor beleidsmakers: maak het spoor eenvoudiger en betrouwbaarder – dat is niet alleen in het belang van de chemie, maar van de hele Europese industrie.

Martin van der Meer, Director Outbound Logistics bij Tata Steel Nederland, was duidelijk tijdens het Spoorcongres: geopolitieke spanningen en handelsmaatregelen hebben directe impact op de transportstromen van het staalbedrijf. “Beperkingen op de Zwarte Zee zorgden ervoor dat binnenvaartcapaciteit richting het Donaubekken ineens wegviel. Daardoor hebben we lading versneld naar het spoor verplaatst.”

Tegelijkertijd ziet hij het spoor onder druk staan door nieuwe goederenstromen, zoals graanvervoer van oost naar west. “Dat raakt de beschikbaarheid van wagons in heel Europa. Een nieuwe logistieke puzzel.” Ook de invoering van 25% importheffingen op staal zet de keten onder spanning. “Zo’n heffing is niet natuurlijk. Het verstoort. De enige manier om hier iets tegenover te zetten is samenwerking – met klanten én logistieke partners. Denk aan het opzetten van extra free trade zones in Amerikaanse havens.”

Een mooi voorbeeld van de duurzame waarde van het spoorgoederenvervoer was het voorbeeld van Tata Steel met het Zero Carbon Logistics-programma. Jaarlijks verplaatst het bedrijf zo’n 200.000 ton staal per spoor, goed voor 10.000 minder truckritten.

Martijn Spee (Manager Transport EMEA bij Ricoh Europe) schetste hoe het bedrijf actief werkt aan een weerbare supply chain. Binnen Ricoh krijgt de supply chain-functie een steeds centralere rol, met betere afstemming tussen sales, fabrieken en logistiek als gevolg. “We integreren onze keten steeds meer intern. Dat maakt ons wendbaarder en beter in staat om snel te reageren op veranderingen van buitenaf.” De geopolitieke spanningen raken Ricoh vooral via de zeevracht vanuit Azië – met langere doorlooptijden, prijsfluctuaties en afnemende betrouwbaarheid. “Omdat een groot deel van onze aanvoer uit Azië komt, voelen we die impact door de hele keten heen.” Als reactie daarop werkt Ricoh aan meer spreiding in productie én transport. Zo is er bewust gekozen voor meerdere productielocaties en een mix van transportmodi. “De treinverbinding tussen China en Europa blijft voor ons een interessant alternatief voor zeevracht. Juist die combinatie van modaliteiten maakt het verschil.”

Peter Schilte: Rail Person of the Year

Peter Schilte zet zich als ‘Rail Person of the Year’ in om het spoorvervoer te promoten, zowel binnen de sector als bij nieuwe klanten in de Rotterdamse haven. Een mooi voorbeeld is de samenwerkingen met Agromex, een bedrijf dat voorheen volledig afhankelijk was van wegvervoer (trailers) en vorig jaar de overstap naar het spoor maakte. Schilte speelde een sleutelrol in het begeleiden van Agromex bij deze transitie, door hen te helpen het spoorvervoer te begrijpen en te integreren in hun logistieke processen. Hij werd geprezen voor zijn actieve bijdrage aan het verbeteren van de samenwerking binnen de logistieke keten en voor zijn rol in het vergroten van de zichtbaarheid van het spoor in de Rotterdamse haven.

Ákos Érsek (UIRR): Combined Transport als stevige basis voor het Europese vrachtvervoer

Ákos Érsek (Chief Policy Advisor bij UIRR) benadrukte het strategische belang van Combined Transport voor Europa. Combined Transport – de combinatie van spoor en wegvervoer – scoort aantoonbaar beter dan volledig wegtransport. Het verbruikt 70% minder energie, leidt tot 90% minder uitstoot en veroorzaakt 95% minder ongevallen per tonkilometer. “We hoeven het systeem niet opnieuw uit te vinden. De infrastructuur ligt er grotendeels, de technologie is er. Wat nodig is, is focus en samenwerking.” UIRR ziet kansen om gecombineerd transport op te schalen tot ‘ruggengraat’ van het goederenvervoer over afstanden boven de 300 kilometer. Hij waarschuwt wel voor nieuwe druk op de spoorcapaciteit, onder andere door toename van oost-westvervoer zoals graan, en roept op tot versnelling van digitalisering en harmonisatie van regelgeving. “Het spoor moet voorrang krijgen waar het verschil maakt. Niet alleen omwille van klimaat, maar ook om economische stabiliteit en strategische autonomie te waarborgen.”

LTE-trein vastgelegd op doek

Enkele maanden geleden hadden we de gelegenheid om schilder Bert Kuipers te ontmoeten. Toen we hem vroegen: “Heb je ooit een trein geschilderd?”, hoefde hij niet lang na te denken. Dankzij de samenwerking met LTE Netherlands B.V. kregen we kort daarna de kans om samen te werken op de terminal bij P&O Ferries in Rotterdam. Speciaal voor het Spoorcongres, met als thema The Art of Rail Freight, legde Bert daar een LTE-trein vast op doek, te midden van het indrukwekkende havenlandschap. Het schilderij werd niet alleen in ontvangst genomen door LTE, maar de organisatie deed ook een donatie aan Stichting 113 Zelfmoordpreventie. Een prachtige manier om kunst, spoor en maatschappelijk engagement met elkaar te verbinden.

Talenten uit de sector op het podium

Bram Roosendaal, Project- & Accountmanager bij Raillogix en Rail Talent van het Jaar, en Hugo Boelhouder, machinist bij Rail Cargo Carrier Benelux en Rail Trainee van het Jaar, gaven tijdens het Spoorcongres een terugblik op hun reis naar Brussel voor de Europese Railway Awards. Ze bespraken de winnaars van dit jaar, waaronder Enrique Letta, die werd erkend voor zijn belangrijke bijdrage aan de digitalisering van het spoornetwerk en de bevordering van grensoverschrijdende samenwerking binnen Europa. Letta was niet de enige winnaar; ook andere professionals werden onderscheiden voor hun bijdrage aan efficiëntie, duurzaamheid en innovatie

Lancering Goldmember Campagne

Tijdens het Spoorcongres 2025 werd de Goldmember Campagne gelanceerd, gericht op het werven van nieuwe professionals voor de spoorgoederenvervoer sector. Samen met fotograaf Aart Sliedrecht maakten we een reportage over het dagelijks werk in de sector, die nu de basis vormt voor de campagne ‘Rail Freight: The Future is Ours’. De campagne toont de diversiteit van carrièremogelijkheden en benadrukt de trots van werken in het spoor.

Wil je meer weten? Bezoek de campagnepagina: Goldmember campagne.

Het Spoorcongres 2025 maakte duidelijk: wie naar het spoor kijkt, ziet niet alleen infrastructuur en materieel, maar ook strategische samenhang en toekomstgericht denken. In een tijd van geopolitieke onzekerheid, klimaatdruk en toenemende logistieke complexiteit biedt het spoor stabiliteit en schaalbaarheid. Wat tijdens het congres vooral naar voren kwam, is de breed gedeelde overtuiging dat spoorgoederenvervoer een vaste plek verdient in het hart van onze logistieke ketens. Niet als aanvulling, maar als structurele pijler. Dat vraagt om gezamenlijke keuzes, duidelijke prioriteiten en consistente investeringen – van overheid, sector en markt.