Dat woordje ‘shift’ is een stille verwijzing naar de Modal Shift. De Europese Commissie beïnvloedt onder deze noemer sinds 2011 de vervoerkeuze. Het transport van goederen moet van weg en lucht naar spoor en binnenwateren. Meer treinen en schepen, minder trucks en vliegtuigen om de CO2-uitstoot te verminderen. “Door de Green Deal van 2019 krijgt de Modal Shift een boost, maar tegelijk zijn de resultaten nog beperkt. We vervuilen nog steeds meer dan we schoonmaken”, aldus Van de Camp. “Daarom is het belangrijk om spoor te blijven promoten, ook met het Year of Rail.” Door corona kwam dit themajaar wat later op gang, maar sinds maart 2021 is er toch veel gebeurd. “Digitale conferenties over knelpunten op het spoor en in september reed de CEE, Connecting Europe Express, door 25 landen’, somt Van de Camp op.

“Die acties hebben veel successen boven water gehaald. Rond de COP26 lieten we de trein als groene oplossing zien. Met 500 jongeren reden we van Amsterdam via Brussel, Lille en Londen naar Glasgow. Voor de komende maanden staan er nog veel meer conferenties gepland.”

Naadloos
Tegelijk realiseert Wim van de Camp zich dat er voor uitbreiding van spoorgoederenvervoer nog heel wat obstakels op de rails liggen. “Er is onvoldoende infrastructuur en die is niet altijd geschikt voor grensoverschrijdend vervoer. In Europa gebruiken we 70 technische systemen en die zijn vooral nationaal gericht. In Duitsland is nog de weekendrust, dat belemmert naadloos grensoverschrijdend vervoer. Beveiliging is ook een groot thema dat aandacht vraagt.” Tegelijk zijn er naast belemmeringen ook volop kansen.

“Digitalisering is een middel om de capaciteit te verhogen en dat geldt ook voor langere treinen.”

Gebruikersvergoeding
Alle acties en inspanningen ten spijt heeft de Modal Shift nog niet geleid tot een signifi cante verplaatsing van de goederenstroom. “Als we zo doorgaan, redden we het niet”, is de conclusie na driekwart Jaar van het Spoor. Daarom pleit Van de Camp voor de inzet van wat grover geschut. “Pricing”, is wat hem betreft een belangrijk wapen. “Als je de wegsector niet zwaarder belast, dan boekt het spoor geen vooruitgang. Op dat punt zijn nieuwe initiatieven nodig.” Zoals? Van de Camp: “Door corona is de gebruikersvergoeding dit jaar kwijtgescholden die vergoeding zou blijvend omlaag kunnen.” Last mile delivery Nog een uitdaging voor het spoor is – zeker als de hoeveelheid goederen groeit – de ‘last mile delivery’. Concreet: hoe krijgen we de goederen snel en effectief van terminal naar mkb-onderneming.

Bedrijven kiezen nog te vaak voor wegvervoer omdat een container dan een dag eerder in huis is. “En ook prijssetting heeft met die keuze te maken. Tegelijk is het belangrijk dat ondernemers goed nadenken over hun rol in het klimaatbeleid. Zoals de burger nu aan de slag is met zonnepanelen, zo moet een ondernemer ook kijken naar wat hij kan bijdragen. Bijvoorbeeld door 12 uur langer te wachten op een container en zijn interne planning daarop aan te passen. De prestaties die Modal Shift vraagt, moeten we samen leveren.” Fit for 55 Zijn er ook successen geboekt sinds de start van Modal Shift in 2011? “Zeker, de bezettingsgraad van de Betuweroute, recent het Theemswegtracé in Rotterdam. Goederentreinen rijden nu zonder oponthoud van de Calandbrug de haven in en uit. Ook de spoorlijn naar China is de afgelopen vijf jaar verbeterd.” Kleine verbeteringen en ze geven de Modal Shift voorzichtig vorm. “Maar fi t for 55, 55% vermindering van de CO2-uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990, is nog ver weg. Daarvoor ligt het tempo te laag. Quick wins, zoals de verdubbeling van het spoor tussen Venlo en Duisburg, moeten door het nieuwe kabinet worden opgepakt. Net als de noordtak van de Betuwelijn. Er is nog teveel ideologie en te weinig realisatie.”

Bemensing Modal Shift
De Modal Shift vraagt niet alleen om meer capaciteit en nieuwe infrastructuur, ook de bemensing van het spoorgoederenvervoer vraagt aandacht. Net als in andere sectoren is er een tekort aan personeel. “En dat komt voor een deel omdat de spoorsector erg op zichzelf is. Naar binnen gekeerd. We moeten met ons mooie, groene product beter naar buiten treden. Veel mensen zijn bijvoorbeeld wel geïnteresseerd in ict, maar niet in vervoer. Die kunnen we wel triggeren met de digitale uitdagingen die er liggen”, aldus Wim van de Camp. Machinisten uit Polen of de Oekraïne? “Dat lijkt mij niet de oplossing. De salarisstructuur verbeteren is dat wel.”

» Wim van de Camp | Voormalig europarlementarier en ambassadeur voor het European Year of Rail