Het spoorgoederenvervoer staat aan de vooravond van een nieuwe groeifase. Europa zet in op een forse modal shift onder de Sustainable and Smart Mobility Strategy, terwijl de NAVO lidstaten oproept om 1,5% van het bbp te investeren in weerbaarheid. Voor Kristian Schmidt, directeur Landtransport bij de Europese Commissie (DG MOVE), schept die combinatie urgentie én kansen: “Na decennia van achterstallig onderhoud wordt er eindelijk fors geïnvesteerd in spoor. Dat maakt spoor tot de logische langetermijnkeuze: efficiënter, stipter en betrouwbaarder.”

Tien redenen om voor spoor te kiezen

Eerder dit jaar lanceerde Rail Cargo Information Netherlands tijdens Transport Logistic in München de brochure Ten Reasons to Choose Rail Freight. Gevraagd welke redenen hem het meest overtuigend lijken vanuit klantperspectief, wijst Schmidt op reden 8 – het vermijden van congestie – en reden 10 – investeringen in infrastructuur.

Hij brengt die samen in een duidelijke redenering: minder vrachtwagens op de weg betekent minder files, meer energie-efficiëntie, betere verkeersveiligheid en minder afhankelijkheid van chauffeurs. “Met spoor kun je grotere volumes over langere afstanden vervoeren zonder die beperkingen.” De huidige investeringsgolf in spoorlijnen, terminals en digitale systemen ziet hij als teken dat betrouwbaarheid en prestaties verbeteren. “De hinder van vandaag is de winst van morgen.”

Weerbaarheid vraagt om redundantie

Digitale dreigingen en extreem weer zijn dagelijkse realiteit. Schmidt is duidelijk: redundantie is onmisbaar. “Als je afhankelijk bent van een paar belangrijkste corridors, ben je kwetsbaar,” zegt hij, verwijzend naar het Rastatt-incident dat de Rijncorridor wekenlang lamlegde.

De oplossing ligt volgens hem in een netwerk met voldoende uitwijkroutes en flexibele inzet van capaciteit, gefinancierd op een manier die militaire en civiele belangen samenbrengt. “Elke euro die in militaire mobiliteit wordt geïnvesteerd, moet óók het civiele spoorgoederenvervoer sterker maken.” Spooroperators moeten zichzelf zien als onderdeel van Europa’s bredere zoektocht naar strategische autonomie.

Een Europese digitale ruggengraat

Weerbaarheid vraagt ook om een veilige, onafhankelijke digitale infrastructuur. Schmidt noemt systemen als ERTMS (European Rail Traffic Management System), FRMCS (Future Railway Mobile Communication System) en robuuste communicatienetwerken cruciaal. “Stel dat we Galileo niet hadden, dan waren we afhankelijk van niet-Europese navigatie. Dat zou een strategische kwetsbaarheid zijn. Europa moet zijn eigen systemen ontwikkelen en niet afhankelijk zijn van anderen.”

Hetzelfde geldt voor cloud en AI: geen enkele lidstaat kan dit alleen realiseren. De Europese Commissie presenteert binnenkort een Military Mobility Package, met prioriteiten en wetswijzigingen om gezamenlijke uitvoering te versnellen. “Dit is een gedeeld dossier tussen Transport en Defensie, en we werken binnen de Commissie nauw samen.”

Investeren in corridors en missing links

De Europese Commissie stelt voor om het budget van de Connecting Europe Facility (CEF) voor transport te verdubbelen naar €51,5 miljard in de periode 2028–2034, waarvan €17,6 miljard voor militaire mobiliteit en weerbaarheid. Schmidt ziet dit als een duidelijk signaal van vertrouwen: transport is een Europese topprioriteit.

CEF-middelen moeten vooral worden ingezet voor grensoverschrijdende ontbrekende schakels, alternatieve routes die nodig zijn voor omleidingen, en de uitrol van digitale systemen zoals ERTMS. Zonder een sterke Europese impuls stellen lidstaten investeringen vaak uit, benadrukt Schmidt. Het doel is een netwerk dat sneller, veiliger en competitiever wordt.

Capaciteit beter benutten

Naast uitbreiding van het netwerk wil Schmidt vooral het volle potentieel uit de bestaande infrastructuur halen. “Er is capaciteit die onbenut blijft of niet beschikbaar is voor grensoverschrijdend vervoer, en het spoorgoederenvervoer is daarvan een van de grootste slachtoffers.”

Digitale, flexibele en Europese capaciteitsplanning kan naar schatting 4% extra capaciteit vrijmaken – gelijk aan een fysieke investering van €8,6 miljard. De nieuwe capaciteitsverordening is bijna afgerond en krijgt brede steun. De voordelen zullen in de komende jaren stapsgewijs zichtbaar worden. “We kunnen belastingbetalers alleen om meer investeringen vragen als we laten zien dat we de huidige capaciteit efficiënt benutten.”

Middenafstanden concurrerender maken

Op middellange afstanden, waar wegvervoer nog domineert, liggen de obstakels vooral bij regels en operaties. Schmidt wijst drie hefbomen aan.

Grensoverschrijdende machinisten: De Commissie bereidt een machinistenverordening voor die internationaal rijden eenvoudiger moet maken, zodat treinen niet onnodig stilstaan bij de grens.

Technologie: Digitale automatische koppelingen (DAC) zijn cruciaal, vooral voor single wagonload. Zonder DAC is dit segment nauwelijks levensvatbaar. Dankzij Europese steun rijden nu de eerste pilottreinen.

Intermodaliteit: Spoor kan zelden een complete deur-tot-deurketen leveren en moet daarom efficiënt aansluiten op andere modaliteiten. Dat vraagt om gemoderniseerde inlandterminals, betere haven-spoorverbindingen en soepelere overslag tussen truck en trein. “Spoor wint als het naadloos aansluit op het bredere logistieke systeem.”

Nieuwe groeimarkten voor spoor

Traditionele bulkstromen zoals kolen en ijzererts nemen af door de energietransitie. Groei ontstaat elders. Schmidt ziet kansen in containervervoer, intermodale stromen en semi-trailers on rail. Omdat productieprocessen steeds meer just-in-time werken, groeit de vraag naar flexibele en betrouwbare diensten – een terrein waar spoor zich kan onderscheiden.

Daarnaast zal de circulaire economie nieuwe goederenstromen opleveren. Het recyclen van batterijen en terugwinnen van kritieke grondstoffen gebeurt in gespecialiseerde installaties die niet in elk land aanwezig zijn. Daardoor ontstaan grensoverschrijdende stromen waarvoor spoor de duurzame en schaalbare optie is. Ook een mogelijke herindustrialisatie van Europa in strategische sectoren kan het spoor extra volume geven.

Op weg naar 2030

De doelstelling is helder: het spoorgoederenvervoer moet in 2030 verdubbelen. De uitgangspositie is minder gunstig: de modal split stagneert, intermodaal groeit, maar bulk neemt af.

Schmidt ziet vier pijlers die vooruitgang moeten brengen:

• structurele investeringen door lidstaten,
• een gelijk speelveld via ETS waarin wegtransport eerlijk wordt belast,
• efficiëntere operaties door digitale innovaties en het wegnemen van grensbarrières,
• en een concurrerende Europese economie als fundament.

“Voor personenvervoer ben ik ervan overtuigd dat we de doelstellingen halen. Voor goederenvervoer moeten we de komende jaren nog heel hard werken. Maar als de hervormingen slagen, kunnen we de verdubbeling halen. Het moet: voor klimaatneutraliteit, strategische autonomie en de concurrentiekracht van Europa.”

Over Kristian Schmidt

Kristian Schmidt is sinds april 2021 directeur Landtransport bij de Europese Commissie (DG MOVE). Hij leidt Directoraat C, dat zich richt op groener, slimmer en veerkrachtiger vervoer in Europa, met nadruk op grensoverschrijdend spoor, interoperabiliteit, digitalisering en duurzame logistiek.

Eerder was hij EU-ambassadeur in Myanmar en Oeganda en directeur bij DG DEVCO. Daarvoor werkte hij bij het Deense ministerie van Buitenlandse Zaken en bij de Verenigde Naties in New York. Schmidt studeerde economie in Kopenhagen en Aix-en-Provence en volgde aanvullende studies in Parijs, Bologna en Cambridge.